“We zijn in verwarring. Het Westen weet niet hoe het om moet gaan met terrorisme. Onze beschaving staat op het spel”.
Grote woorden die we een paar keer per week voorbij horen komen, maar hoe realistisch zijn dit soort uitspraken wanneer je kijkt naar het verleden? Terrorisme is geen nieuwigheid en de kans om door geweld om het leven te komen is een rode draad in de menselijke geschiedenis, maar op een gewelddadige dood is nog nooit zo klein geweest als tegenwoordig. In het Westen dan. Maar is onze ‘way of life’ echt in gevaar?
Terrorisme is nog nooit in staat gebleken om staten omver te werpen. Daarvoor is een gewapende strijd nodig die daadwerkelijk resulteert in landbezit en controle van de inwoners. En gewapende strijd is in het huidige dichtbevolkte en toch behoorlijk goed samenwerkende Europa vrijwel onmogelijk. Waar moet een rebellengroep zich verschuilen in Nederland? Toch niet op de Veluwe he?
Aanslagen zijn echter wel mogelijk maar die leiden weer niet tot concrete resultaten. Wanneer er groepen terroristen, als waren het Vandalen, op je grondgebied rondwaren die naar hartelust moorden, lappen grond beheersen en niet efficient meer kunnen worden aangepakt door leger en politie, dan pas kun je spreken van een ineenstorting van de staat en een echte bedreiging. Niet wanneer een idioot zich wenst op te blazen in een metro, hoe vervelend dat ook is.
Het aantasten van burgerlijke vrijheden dient geen doel zolang je bepaalde andere zaken niet onmogelijk maakt. Ik doel bijvoorbeeld op de beschikbaarheid van terreurhandleidingen op internet. We hebben met z’n allen -internationaal- besloten dat kinderporno niet mag, en ondanks dat het nooit volledig is uit te roeien kun je het wel zo moeilijk mogelijk maken voor mensen om er bij te komen. En het stelt je in staat om het in bezit hebben van dat soort zaken strafbaar te stellen. De staat heeft het geweldsmonopolie, en burgers hebben daar niets te zoeken.
Voordat u allemaal bezwaren over de practische haalbaarheid van dit soort zaken -ik weet dat het lastig zal zijn- op begint te sommen wil ik er op wijzen dat bovenstaande een principiele zaak is, en dat we dit soort gedrag wel aanpakken als het gaat om illegale software of films. Vrijheid van meningsuiting is wat anders dan de vrijheid om bom-instructies te publiceren of in bezit te hebben. Wat dat betreft is er wel een trendbreuk met het verleden zichtbaar: Geen enkele zichzelf respecterende staat uit het verleden heeft getolereerd dat er onbeperkt kon worden opgeroepen tot de vernietiging van diezelfde staat, en heeft toegestaan dat de methoden en middelen daartoe vrijelijk konden worden verspreid. Vrijheid van meningsuiting is iets moois, maar als ik bij jou in huis maar hard genoeg roep dat je slecht bent en dat je huis in de fik moet, kan ik ook redelijkerwijs niet verwachten dat je eeuwig gastvrij blijft.
Hard optreden is belangrijk, maar een heldere -en vooral eerlijke- evaluatie van de oorzaken van terrorisme ook, en het is niet verstandig om beleid voort te zetten dat zorgt voor een voedingsbodem voor terrorisme. Want een groot deel van de problemen in derde wereldlanden wordt veroorzaakt door het westen, of oplossingen ervoor worden geblokkeerd. Een koerswijziging om zulke gronden weg te nemen zou onder andere armoedebestrijding inhouden, maar ook een minder dominante houding van de grote landen waar het om eigenbelang gaat. Dat zo’n hervorming veel geld zal kosten staat buiten kijf, maar misschien moet men zich realiseren dat vrede en veiligheid een prijs hebben. Maar ook dat die prijs niet in apache’s en clusterbommen kan worden betaald.